Έφηβοι και γονείς σε κρίση!

Εφηβεία σημαίνει διακοπή της ήρεμης ανάπτυξης. Είναι μια μεταβατική φάση ζωής με πολλαπλές αλλαγές: βιολογικές, διανοητικές, συναισθηματικές.
 

Ο συναισθηματικός κόσμος του εφήβου / της έφηβης: Όσο ήταν παιδί έβλεπε τους γονείς σαν τέλεια πρότυπα, ενώ τώρα βλέπει σε εκείνους αδυναμίες και ελαττώματα, γεγονός που του προκαλεί απογοήτευση, θυμό, άγχος. Τους αμφισβητεί και ό,τι μέχρι τώρα θεωρούσε δεδομένο.  
Στην πραγματικότητα, έχει την ανάγκη να διαφοροποιηθεί από τους γονείς του και να αναζητήσει τη δική του ταυτότητα. Θέλει να του φέρονται ως ίσο και να του εξηγούν το «γιατί» μιας απαγόρευσης. Παράλληλα όμως με την επιθυμία ανεξαρτητοποίησης υπάρχει και η δυσκολία να εγκαταλείψει την παιδική ηλικία. Πρόκειται για διαδικασία αποχωρισμού καθώς αφήνει μια θέση για να πάρει μια άλλη. Στην αλλαγή αυτή τον βοηθούν οι παρέες συνομηλίκων. Με την παρέα του έχει ίδια ταυτότητα, ντύσιμο, λεξιλόγιο και συμπεριφορά κι έτσι παίρνει υποστήριξη και δύναμη για να αποχωριστεί τους γονείς του. Παράλληλα ψάχνει για νέα πρότυπα, ενδιαφέρεται για μουσικούς κι ηθοποιούς και θέλει να τους μοιάσει.

Αντιδράσεις γονέων στις αλλαγές στην εφηβεία: Η εφηβεία ταράζει τις ισορροπίες της οικογένειας. Σημαντικό ζήτημα είναι οι γονείς να δεχτούν πως το παιδί τους μεγαλώνει. Κάποιοι γονείς βάζουν υπερβολικές απαγορεύσεις και τιμωρίες, γιατί φοβούνται μήπως χάσουν τον έλεγχο με τον έφηβο ή την έφηβη που επαναστατεί και τους αμφισβητεί. Άλλες φορές ανησυχούν υπερβολικά για τους κινδύνους που θα συναντήσει μακριά από την προστασία τους και δεν του/της δίνουν αρκετή ελευθερία. Οι γονείς δεν μπορούν να ξέρουν όσα συμβαίνουν στη ζωή του/της όπως όταν ήταν παιδί. Ο ιδιωτικός χώρος και το κλείσιμο στο δωμάτιο συμβολίζουν έναν νέο κόσμο και χρειάζεται να γίνει σεβαστός.  Στο αντίθετο άκρο, γονείς που θέλουν να αντιδράσουν στην καταπίεση που είχαν υποστεί από τους δικούς τους γονείς, δεν βάζουν κανένα όριο και κανόνα και προσπαθούν να περάσουν αμέσως σε μια σχέση ενήλικου προς ενήλικο, σε μια φάση όμως που οι έφηβοι έχουν ανάγκη την καθοδήγηση.

Προτάσεις για καλύτερη επικοινωνία γονέων κι εφήβων

Η επικοινωνία αν και δύσκολη, είναι αναγκαία στην εφηβεία. Η τέχνη του να είναι κανείς καλός συνομιλητής δεν είναι εύκολη υπόθεση, γιατί πέρα από αυτά που λέει, σημασία έχει και το τι δείχνει με το σώμα του. Ο γονιός χρειάζεται να δείχνει ότι είναι διαθέσιμος όταν το παιδί του τον χρειαστεί. Αν, για παράδειγμα, ο γιος ή η κόρη πει: «Μπαμπά, να σου μιλήσω για κάτι;», θα πάρει τελείως διαφορετικό μήνυμα αν εκείνος απαντήσει: «Βεβαίως! Σε ακούω!» ενώ εξακολουθεί να κάθεται στον καναπέ και να βλέπει τηλεόραση, από το να πει: «Βεβαίως! Σε ακούω!» ενώ του/της κάνει νόημα να καθίσει, κάθεται κοντά, στρέφει το σώμα του και το βλέμμα του.

Τα μη λεκτικά μηνύματα (εκφράσεις του προσώπου, βλεμματική επαφή κλπ.) είναι εξίσου σημαντικά με τα λεκτικά μηνύματα επικοινωνίας, γιατί αποτελούν το βασικό κανάλι από το οποίο εκφράζουμε τα συναισθήματά μας. Για να μπορέσει, λοιπόν, ο γονιός να καταλάβει τον έφηβο / την έφηβη δεν αρκεί μόνο να ακούει αλλά και να παρατηρεί προσεκτικά. Επίσης, ακόμη και όταν δε συμφωνεί με όσα λέει το παιδί του, το ακούει και το συμβουλεύει, του παρέχει δηλαδή την ασφάλεια να εκφραστεί ελεύθερα, δεν το κατακρίνει, δεν το αποδοκιμάζει, δε το απορρίπτει. Προσπαθεί να μπαίνει στη θέση του και να κατανοεί όσα μπορεί να νιώθει και να σκέφτεται σε αυτή την ηλικία.

Όλοι παίρνουμε δύναμη και κουράγιο μέσα από τον τονισμό των προσόντων. Γι’ αυτό, δεν είναι ανάγκη η συζήτηση να περιστρέφεται μόνο γύρω από όσα ο γιος ή η κόρη δεν κάνει καλά, χρειάζεται να αφιερώνεται χρόνος και σε όσα μπορεί να καταφέρει, για να παίρνει δύναμη. Η αυτοπεποίθηση άλλωστε χτίζεται με βάση αυτό που μας καθρεφτίζουν οι γονείς μας.

Οι έφηβοι έχουν ανάγκη από όρια. Οι γονείς χρειάζεται να συμφωνήσουν με τα παιδιά τους σε κάποιους κανόνες π.χ. τι ώρα θα γυρίσουν σπίτι το βράδυ και να είναι σταθεροί και σίγουροι αλλά και να συμφωνούν μεταξύ τους σχετικά µε αυτά που περιμένουν ή που απαγορεύουν.

Συμπεριφορές τέλος που καλό είναι να αποβάλουμε: Η υποτίμηση: («Τι ξέρεις εσύ, είσαι παιδί ακόμη!»). Η κατηγορία: («Εσύ φταις, που είσαι τεμπέλης, άχρηστος!»). Η άρνηση του προβλήματος: («Σιγά το πρόβλημα!» «Έτσι νιώθουμε όλοι», «Θα γίνεις μια χαρά»). Η απελπισία («Δεν έχει νόημα! Δε θα αλλάξεις ποτέ»). Το διάβασμα της σκέψης («Ξέρω τι σκέφτεσαι τώρα!»)

Χρύσα Γκαϊνταρτζή

Ψυχολόγος ΑΠΘ

ΜSc Κοινωνικής και Κλινικής Ψυχολογίας ΑΠΘ
www.gkaintartzi.gr